Is stadswarmte nou echt zoveel duurder dan aardgas?

door Dirk van der Woude

Erratum: onderstaande tabel is op 3 april 2024 vervangen, na een tip vanuit Vattenfall, waarvoor veel dank! Door een excel-fout mijnerzijds leken de kosten in 2016-21 lager dan feitelijk. Nu hersteld, in de verhoudingen tussen kosten van gas en stadswarmte leidt het tot weinig verandering. Meteen ook het aantal GJ op 26 per jaar gebracht, het getal wat TNO in hun vergelijkingen hanteert.

"Is stadswarmte nou echt zoveel duurder dan aardgas?"

Die vraag werd en wordt -en steeds vaker- gesteld, naarmate er meer rumoer ontstaat over hele flatgebouwen met teleurgestelde overstappers. In de Gentiaanbuurt in Amsterdam Noord zijn de bewoners boos veel duurder uit te zijn dan hen was voorgespiegeld. Dan zijn er spijtig mislukte gemeentelijke overstapprojecten zoals de Molenwijk in Amsterdam Noord waaraan zelfs een heel toneelstuk werd gewijd. Inmiddels is er ook de kwestie in het Rotterdamse IJsselmonde waar huurders in een flat van Woonbron met blokverwarming er jarenlang profijt van hadden dat hun corporatie een súper goedkoop gascontract had. Daarna zijn ze met de belofte 'niet meer dan anders' overgezet op stadsverwarming. Alleen vergat Woonbron erbij te zeggen: 'Niet duurder dan de gewóne prijs van aardgas'. Waardoor de bewoners nu lijden onder huizenhoge naheffingen. Dan Utrecht, waar Eneco zich teleurgesteld terugtrekt. Tenslotte Den Haag, waar de GroenLinks wethouder de hele aanleg op pauze heeft gezet.

Allemaal heel spijtig, immers schrijver dezes is al sinds 2009 heel tevreden stadsverwarmingsklant. Als de techniek goed wordt gebruikt is het zeer comfortabel. Blijft de vraag of het veel duurder is. Dat vroeg om onderzoek naar alle zorgvuldig bewaarde tariefbladen en jaarafrekeningen. In onderstaande tabel is het  samengevat. De aardgasprijzen zijn van CBS, daarin mist dat je bij aardgas elke 15 jaar een CV ketel moet kopen (en in die 15 jaar moet afschrijven) die ook elke twee jaar onderhoud vergt. Naar schatting zo'n €200 per jaar bovenop de vaste- en variabele kosten van aardgas.

Aan de andere kant missen bij stadsverwarming de initiële torenhoge aansluitkosten. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen die deels worden gesubsidiëerd, maar bij oudbouw VvE's is dat vaak maar beperkt mogelijk.

Qua verhoudingen  resteert dan nog steeds een rekening van duizenden euro's per woning. Daar komt nog bij de overstap op elektrisch koken met daartoe benodigde werkzaamheden in meterkast en afhankelijk van de keuken aldaar een verbouwing. Mogelijk ook een nieuwe set pannen, als de oude te krom zijn voor inductie.

De cijfers in de tabel laten zien dat de jaarlijse verschillen vervolgens niet heel groot zijn - en dat aardgas en stadswarmte als het ware over elkaar heen buitelen. Soms is het ene duurder, dan het andere. Echter, de verkopers van aardgas hebben aanzienlijk meer kijk op marketing dan de mensen van de gemeente. Op de een of andere manier lukt het hen niet burgers te voorzien van de juiste antwoorden op hun terechte vragen. Bijgaande rekenpartij mogen ze daarom graag gebruiken. 

Iets anders is -maar daar gaat de gemeente niet over- dat de prijs van warmte snoeihard is vastgeklonken aan de aardgasprijs. Ofwel iets waar de overheid en de meeste mensen graag van af willen bepaalt de prijs van één van de weinige nu al beschikbare alternatieven. Ooit zal dat een goed idee hebben geleken, inmiddels is het een blok beton aan beide benen. De nieuwe Warmtewet zou het moeten oplossen, maar de informatie wanneer dié er komt is in nevelen gehuld. 

Inmiddels ligt juist door die voorgenomen Warmtewet de uitrol van warmtenetten vrijwel stil - met als gevolg dat een beperkt aantal abonnees nu de kosten voor de hoofdbuizen etc. moet delen. Dat veel bewoners van bestaande woningen huiverig zijn geworden voor een voorziening die weinig inzichtelijk wordt aangeprezen en klaarblijkelijk nog meer onzekerheden kent: geheel te begrijpen. Hopelijk brengt een volgend kabinet wél te begrijpen duidelijkheid en kan dan de uitrol weer tempo maken.

Aanvulling: notitie Stichting !Woon

Stichting !Woon heeft veel,ervaringen met begelieden van bewoners in buurten waar de overstap naar stadsverwaming is gerealiseerd dan wel in bespreking is. !Woon heeft hun ervaringen online gezet. Programmaleider Hielke Ploeg heeft ze uitvoerig omschreven in een liefst vijf pagina's tellende notitie (pdf).

Samenvatting notitie !Woon

ChatGPT4 was zo vriendelijk onderstaande samenvatting te maken:

De signalering en aanbevelingen van Stichting !WOON aan het Gemeente Amsterdam Team Energie Transitie en andere betrokkenen, richten zich op de zorgen rond de warmtetarieven van 2024 en de impact hiervan op bewoners. Het document belicht de prijsstelling van warmte in vergelijking met gas en de gevolgen voor de draagkracht van huishoudens, met een focus op huurders in buurten met veel corporatiebezit. In 2024 is warmte duurder geworden dan gas, ondanks dat warmtenet aanvankelijk als een goedkoper alternatief werd gepresenteerd vanwege stijgende gastarieven. Ploeg wijst op de eliminatie van de “Vattenfall korting” op het vastrecht, wat leidt tot hogere kosten voor warmteafnemers en verhoogde zorgen over de betaalbaarheid, vooral voor huishoudens met lagere inkomens.

Drie hoofdvragen worden gesteld: hoe kunnen warmtenetaansluitingen kostenequivalent blijven aan gasaansluitingen, is de energietransitie rechtvaardig gezien de hogere vastrechtkosten voor warmtenet, en hoe kan het vertrouwen in warmtebedrijven behouden blijven ondanks prijsstijgingen en monopolieposities. Ploeg doet verschillende aanbevelingen, waaronder het opsplitsen van het vastrecht in eigenaar- en huurderdelen voor meer transparantie en gelijkheid, het opzetten van een vangnet/fonds om het verschil in vastrechtkosten te overbruggen, en het verbeteren van de communicatie en transparantie van warmtebedrijven naar bewoners toe.

Verder wordt aangedrongen op samenwerking tussen gemeente, corporaties, en huurderskoepels om deze kwesties aan te kaarten bij de landelijke politiek. De aanbevelingen benadrukken ook het belang van energiebesparing als voorbereiding op de energietransitie, het bieden van financiële zekerheid aan bewoners, en het actief betrekken van gemeenschappen bij de planning en uitvoering van de energietransitie. Ten slotte worden zorgen en standpunten van landelijke organisaties zoals de Woonbond, Stroomversnelling, Merosch, en Vereniging Eigen Huis over de warmtetarieven en de impact op huurders en huiseigenaren gedeeld.

Deze signalering en aanbevelingen onderstrepen de noodzaak van een zorgvuldige afweging van warmtetarieven en de effecten ervan op de betaalbaarheid en rechtvaardigheid binnen de energietransitie. Het benadrukt de behoefte aan transparantie, billijkheid, en actieve inzet van alle betrokken partijen om de transitie te ondersteunen en te zorgen voor acceptatie en draagvlak onder bewoners.