Worden tarieven bestaande warmteaansluitingen straks onbetaalbaar?

 door Dirk van der Woude

Er komt een nieuwe Warmtewet aan. Daarin is geregeld dat de tarieven niet langer gebaseerd zullen zijn op de kosten van aardgas ('niet meer dan anders') maar op de feitelijke kosten van het lokale netwerk. En natuurlijk de echte inkoopkosten van de (rest-)warmte. 

Nu Vattenfall heeft moeten besluiten de verdere uitrol stop te zetten kunnen Amsterdamse warmte-abonnees (die geen alternatief hebben) zich schrap zetten voor forse rekeningen:

• door het veel te kleine aantal aansluitingen die samen de kosten van het nu overbemeten netwerk.
• door de kosten van warmte die in het lange netwerk verloren gaat - maar die wel ingekocht en door de abonnees betaald moet worden.
• mogelijk door de extra kosten van inkoop van warmte bij de nieuwe eigenaar van warmtebron AEB, nu nog van de gemeente.

Het grote netwerk

Onderstaande kaarten laten het bestaande netwerk zien:

Warmteleidingen en aangesloten bebouwing

Bovenstaande kaart laat zien waar in Amsterdam in december 2023 ca. 55.000 woningen en andere gebouwen, zoals scholen, op de warmtenetten waren aangesloten. Meervoud, want eigenlijk zijn het twee netten. 'West' in Nieuw-West, West/Houthavens en Noord en 'Oost' in Zuid, Zuidoost en Oost. West draait op restwarmte uit het (nu nog: gemeentelijke) Afval Energie Bedrijf (de vuilverbranding) en Oost draait op de Vattenfall elektriciteitscentrale in Diemen en een aantal collectieve aardgasketels.

Zelfde kaart, alleen de aangesloten bebouwing zichtbaar

Zelfde kaart, nu alleen met de transportleidingen

Het inmiddels aangelegde transportnetwerk is berekend op veel meer aansluitingen dan er nu zijn. Nu de verdere aanleg naar bestaande woningen is gestopt zal het aantal aansluitingen niet snel toenemen. Anders gezegd, de kosten van het nu overbemeten netwerk zullen betaald moeten worden door een veel te klein aantal aansluitingen.

Wat je ook ziet is dat de afstand tussen de warmtebronnen in Westpoort respectievelijk Diemen en de eindgebruikers zeer fors kan zijn. Bij warmtenetten betekent meer afstand ook meer warmteverlies. Echter ook die verloren warmte moet vooraf worden ingekocht - en de kosten ervan omgeslagen over opnieuw veel te weinig gebruikers.

Gemeente verkoopt warmtebron

Komt bij dat het maar de vraag is hoe de inkoopkosten van die warmte zich gaan ontwikkelen. Momenteel is het Afval Energiebedrijf nog van de gemeente, maar die gaan het aan de hoogste bieder verkopen, waarbij de gemeente zegt "te hopen op een betrouwbare eigenaar". Je kunt verwachten dat de aanstaande nieuwe eigenaar bij de verkoop van afvalwarmte graag gaat verdienen. Wat de gemeente gaat doen indien na verkoop de nieuwe eigenaar geheel onbetrouwbaar blijkt - dat valt nergens te lezen.

Kortom

Voor tienduizenden Amsterdamse stadswarmtehuishoudens zijn het onzekere tijden. Ze hebben geen alternatieve warmtebron, immers door toedoen van de gemeente heeft hun woning geen aardgas-aansluiting gekregen c.q. is die weggehaald. Het Rijk wil dat uiterlijk 2027 de kosten van warmte gebaseerd zullen zijn op de feitelijke kosten van het lokale netwerk. Voorzover bij VvENet bekend heeft nog niemand enig idee hoe dat gaat uitpakken voor de afnemers.

Gemeente Amsterdam: graag actie!

Als individuele warmteklant ben je volstrekt afhankelijk. De gemeente als vertegenwoordiger van haar burgers heeft daarentegen wel een positie. Men kan bijvoorbeeld met Vattenfall in gesprek gaan over de vraag hoe de kostengebaseerde tarieven eruit gaan zien. Blijken die als gevreesd aanzienlijk hoger dan ze nu zijn dan is er nog even tijd om te zoeken naar (deel-)oplossingen. Of met kracht gaan werken aan verdere uitrol, maar dan op een manier die wel vertrouwen, zekerheid én betaalbaarheid biedt aan zowel bestaande als nieuwe abonnees.

Nóg veel beter zou zijn indien de gemeente met alle betrokken partijen zoals corporaties, VvE's, huurders, Vattenfall kiest voor een gezamenlijke nieuwe start. Een fris begin waarin betrouwbaarheid, betaalbaarheid,  nakomen van afspraken én ook begrijpen van elkaars positie centraal horen te staan. Juist voor steden als Amsterdam met honderdduizenden opeengepakte bestaande (niet al te best geïsoleerde) woningen kán een collectief warmtenet onder de juiste voorwaarden de ideale manier zijn om te verduurzamen. Hopelijk pakt de enige partij die dit kan organiseren, de gemeente, dit voortvarend op.

Al was het maar om te voorkomen dat er straks een miljárdenrekening ligt omdat tienduizenden stadsverwarmingswoningen alsnog moeten worden voorzien van aardgas of warmtepompen.